Zdrowie twojego szczenięcia
Podstawą zdrowia jest właściwa dieta i ruch. Można jednak zrobić jeszcze więcej: zapewnić szczeniakowi opiekę lekarza weterynarii, który będzie udzielał Państwu wskazówek, stosował odpowiednia profilaktykę i leczył psa już przy pierwszych oznakach choroby. Większość szczeniąt przechodzi odrobaczanie i pierwsze szczepienie przeciwko groźnym dla życia chorobom jeszcze zanim trafia do domów swych nowych właścicieli. Proszę zatem pamiętać, aby biorąc szczenię do siebie wziąć również świadectwo przeprowadzonego odrobaczenia i szczepienia. Dokumenty te należy pokazać lekarzowi weterynarii podczas pierwszej wizyty.

Z psem należy regularnie chodzić na wizyty do lekarza weterynarii. Wielu właścicieli nie zwraca uwagi na szybszy niż u człowieka postęp starzenia się psa w stosunku do naszej długości życia. Jeżeli nie badamy psa przez rok, to tak jakbyśmy przez 7 lat nie badali siebie…

Szczepienia ochronne

Najważniejszym elementem profilaktyki, jaką stosujemy u zwierząt są szczepienia. Aby dokładnie zrozumieć ich istotę musimy zapoznać się z kilkoma pojęciami. Chciałbym też tutaj wyjaśnić kilka sprzecznych, przestarzałych, a czasem wręcz "szkodliwych" poglądów panujących wśród posiadaczy i hodowców psów dotyczących szczepień. Celem szczepienia jest czynne zabezpieczenie organizmu przed zachorowaniem na choroby groźne, zakaźne i zaraźliwe. Leczenie tych chorób jest trudne, często bezskuteczne,a choroby pozostawiają często śladu w organizmie na całe życie zwierzęcia. Aby organizm był dobrze zabezpieczony, pupila naszego musimy okresowo w stałych odstępach czasu poddać szczepieniu.
Szczepionka jest preparatem biologicznym, sporządzonym z drobnoustrojów zabitych (tzw. szczepionka inaktywowana) lub żyjących, odpowiednio osłabionych (tzw. szczepionka atenuowana). Wprowadzona do organizmu indukuje produkcję ciał odpornościowych (przeciwciał). Przeciwciała te krążąc z krwią po organizmie stanowią straż, która rozpoznaje i unieczynnia drobnoustroje chorobotwórcze. Przeciwciała mogą też być związane z niektórymi błonami śluzowymi, np. jelit.

Dlaczego szczepienia powinniśmy powtarzać okresowo?
Przeciwciała mają swoja określoną żywotność. Z czasem ich ilość maleje poniżej minimum, które by gwarantowało odpowiednia ochronę organizmu. Powtórne szczepienie indukuje organizm do ich ponownej produkcji. Powstają w ten sposób przeciwciała swoiste, to znaczy skierowane przeciwko konkretnemu drobnoustrojowi, takiemu jaki był zawarty w szczepionce.
Organizm poza czynnym wytworzeniem odporności może również uzyskać je biernie przyjmując gotowe przeciwciała. Tą droga przekazywana jest odporność z matki na szczenięta, które pijąc pierwszą siarę, bogata w przeciwciała przyswajają je przez pierwsze 24 - 48 godzin. Pozwala to na zabezpieczenie malców na ok. 7 - 12 tygodni. I właśnie w tym czasie rozpoczynają się pierwsze szczepienie ochronne, które spowodują wytworzenie czynnej odporności trwającej o wiele dłużej.
Wcześniejsze szczepienie szczeniaka nie ma sensu. Przeciwciała matczyne, znajdujące się w organizmie unieczynniają drobnoustroje szczepionkowe i nie dopuszczają do powstania odporności. Wyjątek stanowią zwierzęta, które z różnych przyczyn nie piły siary.
Często w swojej pracy spotykam się z pytaniem, czy wolno szczepić sukę w ciąży? Odpowiem na to pytanie od końca. Zależy nam wszystkim, aby siara matki była bogata w przeciwciała i żeby szczeniak przyjął ich jak najwięcej. Zostanie w ten sposób zabezpieczony przed zachorowaniem. Ostatnio coraz więcej lekarzy zaleca (zgodnie z badaniami przeprowadzonymi na całym świecie), aby sukę poddać szczepieniu przeciwko nosówce, parwowirozie, koronawirozie, zapaleniu wątroby i kaszlowi kenelowemu w połowie ciąży. Takie postępowanie do niedawna uważane za szkodliwe i niebezpieczne doprowadza do tego, że poziom przeciwciał matki jest najwyższy zaraz po porodzie. Zastanówmy się teraz, jakie czynniki wpływają na powstanie czynnej odporności poszczepiennej. Na pewno decydujące znaczenie ma tu zarobaczenie. Toksyny wydzielane przez pasożyty są bardzo silnymi immunotoksynami, które mogą uniemożliwić wytworzenie przez organizm jakichkolwiek odporności. Z tego względu przestrzegajmy lekarskich zaleceń dotyczących terminów odrobaczeń. Pies, którego zamierzamy zaszczepić musi być zdrowy. Brzmi to jak truizm, jednak tak nie jest. Często przychodzą do mnie właściciele ze swoimi pupilami do szczepienia, gdy są one chore i wymagają intensywnego leczenia. Zaszczepienie w tym przypadku może być przysłowiowym „gwoździem do trumny”. Niebezpieczne są sytuacje, gdy pies czy kot są w okresie rozwoju choroby i nie wykazują praktycznie żadnych jej objawów przy badaniu. Szczepienie w takim przypadku przyspiesza rozwój choroby i zaostrza jej przebieg. Tego typu sytuacje są najczęściej przyczyną mylnych opinii, że pies po szczepieniu choruje lub, że może paść. Równie niebezpieczne są infekcje, jakim może ulec pies będący w trakcie szczepień. Organizm na wytworzenie odporności czynnej potrzebuje określonego czasu, zazwyczaj ok. 2 tygodnie. Po około tygodniu od momentu zaszczepienia u psa występuje tzw. faza ujemnej odporności, to znaczy, że odporność szczepionego pas jest niższa niż przed szczepieniem. Jeżeli w tym czasie dopuścimy do infekcji, możemy spodziewać się stosunkowo ciężkiego przebiegu choroby u naszego przyjaciela. Aby tego uniknąć stosujemy w trakcie szczepień tzw. kwarantannę okresu szczepień. Psa nie kontaktujemy z innymi - szczególnie nieznanego pochodzenia, niezadbanymi - psami, nie kąpiemy i unikamy innych stresowych sytuacji. Przed poddaniem psa szczepieniu dobrze jest poinformować lekarza wykonującego szczepienie o stosowanych preparatach farmakologicznych. Istnieje duża grupa leków, która w znacznym stopniu działa depresyjnie na układ immunologiczny obniżając ogólną odporność organizmu. Szczepienie w takim stanie mija się z celem. Rodzaj zastosowanej szczepionki ma także wpływ na poziom przeciwciał, jaki wytworzy szczepiony pies. Z reguły szczepionki inaktywowane słabiej pobudzają organizm do produkcji przeciwciał niż szczepionki żywe (atenuowane). Odporność uzyskana po zastosowaniu szczepionki inaktywowanej trwa krócej i organizm musi być poddany szczepieniu częściej. Szczepionki skojarzone poliwalentnie zawierające wiele antygenów zmuszają organizm do produkcji jednocześnie przeciwciał przeciwko wielu chorobom. Konsekwencją tego może być również słaba odporność immunologiczna na poszczególne antygeny. Dotyczy to szczególnie osobników młodych. Korzystny wpływ na poziom przeciwciał, a tym samym na odporność psów, ma powtórne szczepienie na tą samą chorobę po 3 - 4-ech tygodniach od pierwszego szczepienia. Dzięki temu postępowaniu uzyskujemy tzw. „booster efekt”, czyli wzrost poziomu przeciwciał o wiele wyższy i szybszy niż po pierwszym szczepieniu. W medycynie nie ma nigdy stuprocentowych sytuacji. Dlatego nasz pupilek pomimo właściwego przeprowadzenia szczepień, może nie wytworzyć oczekiwanej odporności lub wytworzyć ją w stopniu niedostatecznym. Przyczyn takiego stanu rzeczy możemy upatrywać w chorobach zakaźnych lub nie zakaźnych układu odpornościowego lub jego wadach genetycznych.

Przeciw jakim chorobom i kiedy szczepić?
Przedstawiam poniżej program szczepień młodego psa. Proszę jednak pamiętać, że w niektórych przypadkach może on - nawet znacznie - ulec zmianie. Każdorazowo decyduje o tym lekarz weterynarii - specjalista, prowadzący naszego psa. Będzie zależał on przede wszystkim od sytuacji zakaźnej na danym terenie. Nie wymuszajmy na lekarzu prowadzącym zmiany czasu i kolejności szczepień, bo np. musimy jechać na wczasy. Postępowanie takie prowadzi zazwyczaj do nieprzewidzianych komplikacji, a nierzadko do choroby naszego małego przyjaciela.

Program szczepień dla psów

Psy dorosłe szczepimy co 12 miesięcy (sczepienia przypominające)
Może paść pytanie, dlaczego w pierwszym roku życia każde szczepienie z wyjątkiem wścieklizny jest powtarzane dwu a nawet trzykrotne? Po pierwsze lekarz szczepiący - bez zastosowania skomplikowanych metod laboratoryjnych - nie może stwierdzić, jaki jest poziom przeciwciał matczynych u szczeniaków i czy jest on na tyle wysoki, że jeszcze zabezpiecza go przed zachorowaniem. Dlatego o wiele lepiej zaryzykować trochę za wczesne szczepienie, narażaj±c się na to, że drobnoustrój szczepionkowy zostaną częściowo zneutralizowany przez przeciwciała matczyne, niż liczyć na dostateczny ich poziom chroniący przed zachorowaniem.
Drugim faktem wymuszającym niejako dwukrotne szczepienie jest, jak pamiętamy, tzw. "booster efekt" Chciałbym przypomnieć, aby wszystkie szczepienia ( data szczepienia, seria i nazwa szczepionki) były potwierdzone wpisem do książki zdrowia przez lekarza wykonującego szczepienie, a także o tym, że nawet najdroższe szczepienie i tak jest tańsze od najtańszego leczenia, które nie zawsze kończy się powodzeniem.

Robaki u szczeniąt - rodzaje robaków
Możemy wyróżnić trzy główne rodzaje pasożytów jelitowych, które zagrażają szczeniętom i młodym psom - glisty, tęgoryjce i włosogłówki.

Glisty: najczęściej występujące u szczeniąt, przypominają nitki spaghetti o długości do 18 cm. Ich obecność może prowadzić do wystąpienia objawów rozdętego brzucha, biegunki, wymiotów i spadku witalności. Ponieważ do zarażenia dochodzi zarówno poprzez łożysko, jak i z mlekiem matki, zaraża się cały miot. Wywołuje to min. spowolnienie wzrostu i sporadycznie i nierzadko śmierć spowodowaną zaczopowaniem jelit.

Tęgoryjce: żywią się krwią wysysaną z jelit. Te mierzące do 18 mm długości robaki mogą, zwłaszcza u młodych szczeniąt, spowodować ostrą lub chroniczną anemię krwotoczną. U ssących szczeniąt anemia ma często bardzo ciężki przebieg. Towarzyszy jej biegunka, która może zawierać krew i śluz. Odchody tych zwierząt sa przeważnie ciemne, o konsystencji smoły. Do zarażenia dochodzi bezpośrednio ze skażonego środowiska lub z mlekiem suki.

Włosogłówki: dochodzą do 7,5 cm długości, ich przedni koniec jest wczepiany w śluzówkę jelita grubego. Intensywne inwazje powodują wodnistą biegunkę zawierając przeważnie jasnoczerwoną, świeża krew.

Sposoby zarażania się robakami
Szczenięta są szczególnie narażone na inwazję robaków, ponieważ mogą zostać zarażone bezpośrednio przez matkę (przekaz pionowy), jak też przez inne szczenięta czy psy (przekaz poziomy). Może to nastąpić bezpośrednio przez spożycie inwazyjnego jaja lub poprzez nosiciela pośredniego. Do zarażenia może dojść już w czasie ciąży poprzez łożysko (zarażenie płodu glistami) lub w okresie karmienia wraz z mlekiem matki (glisty i tęgoryjce). Pasożyty jelitowe mogą również przenosić się od jednego psa do drugiego poprzez połknięcie inwazyjnych jajeczek przedostających się do środowiska wraz z psimi odchodami. Jajeczka mogą przetrwać w ziemi w stanie zdolnym do zarażenia przez wiele lat i trafić do przewodu pokarmowego psów np. podczas obwąchiwania czy kopania w ziemi. Tęgoryjce mogą czynnie przedostać się przez skórę łap psa i stąd rozpocząć wędrówkę po organizmie. Glisty z kolei mogą być przenoszone za pośrednictwem innych nosicieli, takich jak ptaki lub drobne gryzonie (myszy).

Jak dochodzi do zarażenia człowieka?
W ogromnej większości przypadków człowiek zostaje zarażony poprzez połknięcie jajeczek lub larw robaka w efekcie bliskiego kontaktu ze szczeniętami lub dorosłymi psami. Szczególnie narażone są dzieci, które bawią się w piaskownicy nierzadko zanieczyszczonej przez psy i koty. Tęgoryjce przeważnie dostają się do organizmu człowieka przez skórę.

Kleszcze
Do chwili obecnej na świecie opisano ponad 800 gatunków kleszczy, zaś ponad 60 w samej Europie. W Polsce stwierdzono około 20 gatunków tego roztocza, przy czym największe znaczenie przypisuje się kleszczowi pastwiskowemu - Ixodes ricinus. Na terenie naszego kraju najliczniejszą populację kleszczy spotyka się w rejonie Białegostoku, Suwalszczyzny, Pojezierza Mazurskiego, Mazur, Świętokrzyskim, na Pomorzu i w okolicach Szczecina. Ixodes ricinus jest roztoczem o brązowo-czerwonym, niekiedy czerwono-brunatnym zabarwieniu ciała. Osobnik głodny jest silnie spłaszczony grzbietowo - brzusznie ma owalne ciało lekko zwężone z przodu. Dorosłe osobniki samic kleszcza mają długość 3,0-4,0 mm, zaś wymiary samców są nieco mniejsze i wynoszą około 2,5-3,0 mm. Jednakże nassana krwią samica kleszcza może osiągnąć nawet wielkość 1,5 cm. W naszych warunkach klimatycznych sezon aktywności kleszczy zaczyna się już w marcu i trwa do listopada. Jest to więc znakomita większość roku. Kleszcze najczęściej spotykane są na skraju lasu tj. tam gdzie las sąsiaduje z łąką lub pastwiskiem. Tam bowiem najłatwiej o potencjalnego żywiciela. Spotykane są na różnej wysokości (w zależności od formy rozwojowej) w zasadzie od 20 cm nad ziemią nawet do wysokości 1,5 m. Niewidoczny, bo przyczepiony po spodniej stronie liścia wyczekuje swojej ofiary. W momencie zbliżenia się człowieka czy zwierzęcia - kleszcz spada na żywiciela i rozpoczyna wędrówkę po ciele ofiary szukając optymalnego miejsca żerowania. Z reguły są to miejsca dobrze ukrwione i mało widoczne dla żywiciela, a więc okolice głowy, uszu, pach, bok klatki piersiowej. Wrzynając swój aparat gębowy kleszcz wydziela specyficzny rodzaj śliny, która pozwala na trwałe umocowanie go w naskórku ofiary. Ślina kleszcza ma zdolności znieczulające dlatego też moment wtargnięcia w naskórek niejednokrotnie bywa niezauważony przez żywiciela. Rozpoczyna się okres ssania krwi . Kleszcz wysysa krew, lecz w jej miejsce wprowadza drugi rodzaj śliny zawierającej toksyny i substancje zapobiegające krzepnięciu krwi. Jego aparat gębowy działa jak pompa ssąco-tłocząca. Po złożeniu przez samicę jaja rozwija się z niego larwa a z niej nimfa, która przeistacza się w imago tzn. postać dorosłą pasożyta ( samca, bądź samicę ) kleszcza. Każda samica kleszcza zdolna jest złożyć od 50 nawet do 5000 jaj. Wartym podkreślenia jest fakt, że każda postać rozwojowa musi pobrać krew od zwierzęcia, by móc przeobrazić się w kolejną formę rozwojową. W chwili, gdy zauważymy u siebie, czy u swojego psa kleszcza trzeba starać się wyjąć go stosunkowo szybko - tak by jego okres żerowania był skrócony do minimum. Im jest on mniejszy tym szansa , że przekaże on zakażenie staje się automatycznie mniejsza. Najprostszą metodą jest metoda wyjęcia kleszcza za pomocą igły tak jak np. usuwa się drzazgę , inną metodą jest wykręcenie kleszcza np. za pomocą pęsety, jeszcze inna metoda polega na zastosowaniu w postaci aerozolu substancji insektobójczych. Niektórzy smarują zarówno naskórek jak i kleszcza tłuszczem - dopiero później go wykręcają , jeszcze inni "przypalają" kleszcza rozgrzaną igłą. W zasadzie każdy sposób jest dobry, który tylko pozwala na szybkie usunięcie pasożyta. Istnieje wiele przesądów na temat kleszczy np. niejednokrotnie właściciel psa obawia się, że gdy w skórze zostanie aparat gębowy to kleszcz odrośnie. Nic podobnego w miejscu tym powstaje zazwyczaj otorbiony ropień, który niejednokrotnie z czasem wymaga interwencji chirurgicznej.

Pamiętać należy jednak o tym, że kleszcze mogą przenosić wiele groźnych chorób:

• u ludzi - w naszym kraju - jest to wczesnoletnie zapalenie mózgu i opon mózgowych,
• u ludzi i u zwierząt - boreliozę (krętkowicę kleszczową), czyli Chorobę z Lime,
• u zwierząt - szczególnie w ostatnich latach babeszjozę (piroplazmozę).

Rzadziej natomiast: chorobę skokową owiec, gorączkę kleszczową owiec, gorączkę Q, listeriozę, różycę, brucelozę i inne.

Borelioza - nazywana także krętkowicą kleszczową, lub chorobę z Lime - bowiem pierwszy raz przypadek tej choroby wykryto w miejscowości OLD LIME na pograniczu USA i Kanady. Choroba ta wywoływana jest przez krętka Borrelia burgdorferi. Nosicielem choroby są gryzonie polne i leśne , zwierzyna płowa, zaś przenosicielami są kleszcze. W początkowym okresie choroby w miejscu ukąszenia pojawia się krostka, grudka, która z czasem zmienia swój kształt przybierając postać czerwonego pierścienia mającego tendencję do rozprzestrzeniania się. Jest to tzw. rumień wędrujący (erythrema migrans). Nie leczony może utrzymywać się nawet 3-4 tygodnie, towarzyszą mu objawy gośćco podobne, grypo podobne, stany podgorączkowe, rozbicie, apatia, brak apetytu. Ciągle rozwijająca się choroba prowadzi do zaburzeń neurologicznych objawiających się między innymi porażeniami nerwu twarzowego (opadnięte ucho ,powieka, warga) porażeniem i opadnięciem żuchwy. W przebiegu choroby pojawiać się może tzw. wielostawowe zapalenie, które dotyczy zwykle stawów kolanowych i łokciowych. Pogłębiająca się postać neurologiczna daje obraz niedowładów, paraliżu, ślepoty i zmian psychicznych. Jeśli choroba przybierze formę narządową dominować mogą objawy ze strony zaatakowanych narządów - wątroby, nerek etc. BABESZJOZA - to także choroba przenoszona przez kleszcze a za wystąpienie jej odpowiedzialny jest pierwotniak- Babesia canis. Ssący kleszcz wprowadza do krwiobiegu żywiciela chorobotwórcze pierwotniaki, które atakują erytrocyty (krwinki czerwone ). Przenikają do ich wnętrza i rozpoczynają rozmnażanie poprzez podział wewnątrz krwinki. Napęczniały od namnażających się pierwotniaków erytrocyt ulega rozerwaniu, zaś pasożyt atakuje następne krwinki. Dochodzi do reakcji łańcuchowej prowadzącej do zniszczenia znakomitej większości krwinek czerwonych i w konsekwencji krańcowej anemii, której towarzyszyć może uszkodzenie wątroby,(żółtaczka) nerek (krwiomocz). Zejście śmiertelne może nastąpić w ciągu kilku dni od chwili przekazania inwazji przez kleszcza.